İşğal və nəticələri
Azərbaycan Respublikası – Cənubi Qafqazın Şərqində, ərazisinin əksər hissəsi Xəzər dənizi sahillərində yerləşən müstəqil dövlətdir.
1918-1920-ci illərdə islam şərqində ilk demokratik cümhuriyyət - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulmuşdur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ərazisi 114 min kv.km. olmuşdur. Sovet Rusiyası tərəfindən işğal ediləndən sonra 1920-ci ilin dekabrında Azərbaycanın Zəngəzur qəzası Ermənistana birləşdirilmişdir. Hazırda Azərbaycan Respublikasının ərazisi 86,6 min kv.km., əhalisi 9 mln. 800 min nəfərdir. Paytaxtı - Bakı şəhəridir.
1920-ci il aprel ayının 28-də Sovet Rusiyası tərəfindən işğal edilən Azərbaycan Respublikası 1991-ci il oktyabrın 18-də yenidən dövlət müstəqilliyini bərpa etmişdir.
Ermənistan Respiblikasının hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ ərazisi və onun ətrafındakı 7 inzibati rayonu işğal altına düşmüşdür.
1988-1993-cü illərdə işğal edilmiş Azərbaycan əraziləri
| AD | İŞĞAL TARİXİ | ƏRAZİ |
|---|---|---|
| Dağlıq Qarabağ | 1988 – 1993 | 4400 kv.km.* |
| Laçın rayonu | 18 may 1992 | 1875 kv.km. |
| Kəlbəcər rayonu | 2 aprel 1993 | 1936 kv.km. |
| Ağdam rayonu | 23 iyul 1993 | 1154 kv.km. |
| Cəbrayıl rayonu | 23 avqust 1993 | 1050 kv.km. |
| Füzuli rayonu | 23 avqust 1993 | 1112 kv.km. |
| Qubadlı rayonu | 31 avqust 1993 | 826 kv.km. |
| Zəngilan rayonu | 30 oktyabr 1993 | 707 kv.km. |
* Şuşa, Xankəndi, Xocalı, Əsgəran, Xocavənd, Ağdərə, Hadrut
İşğalın nəticələri
Cəbhə xəttinin uzunluğu – 246 km.
Dağlıq Qarabağ (1989-cu ilə dair)
Əhali
189 085 nəfər
Ermənilər
145 450 nəfər (76.9%)
Azərbaycanlılar
40 688 nəfər (21.5%)
Sair
2 947 nəfər (1.6%)
Ərazi
4 388 kv.km
Sərhədin uzunluğu
485 km
o cümlədən: Şuşa rayonu
Əhali
20 579 nəfər
Ermənilər
1 377 nəfər (6.7%)
Azərbaycanlılar
19 036 nəfər (92.5%)
Ərazi
312 kv.km
Sərhədin uzunluğu
8 may 1992
Dağlıq Qarabağın ətrafındakı rayonlar
| AD | İŞĞAL TARİXİ | ƏHALİ (2015-Cİ İL) |
|---|---|---|
| Laçın rayonu | 18 may 1992 | 74 100 |
| Kəlbəcər rayonu | 2 aprel 1993 | 88 300 |
Qeyd: Ermənistanla və işğal olunmuş ərazilərlə həmsərhəd yaşayış məntəqələrindən olan məcburi köçkünlərin sayı (2015-ci ilin məlumatı) – 110 612 nəfər.
Təcavüzün qurbanları
Həlak olmuş
20 000 nəfər
Əlil olmuş
50 000 nəfər
İtkin düşmüş
3 868 nəfər (23.02.2017)
Qeyd: Münaqişə müddətində 6 000-dən çox Azərbaycan vətəndaşı itkin düşmüş, əsir-girov götürülmüşdür.
Dağıntılar və ziyanlar (1988 – 1993)
Yaşayış məntəqələri
900
Evlər
150 000
İctimai binalar
7 000
Məktəblər
693
Uşaq bağçaları
855
Tibb müəssisələri
695
Kitabxanalar
927
Məbədlər
44
Məscidlər
9
Tarixi abidələr
473
Muzey eksponatları
40 000
Müəssisələr
6 000
Avtomobil yolları
2670
Körpülər
160
Su kommunikasiyaları
2 300 km
Qaz kommunikasiyaları
2 000 km
Elektrik xətləri
15 000 km
Meşələr
280 000 ha
K/T üçün yararlı torpaq
1 000 000 ha
İrriqasiya sistemləri
1 200 km
Qaçqın, məcburi köçkün və sığınacaq axtaran şəxslər (2015-ili məlumatı)
Ermənistandan qaçqınlar
350 000 nəfər
Orta Asiyadan qaçqınlar (Axısxa türkləri)
60 000 nəfər
Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən məcburi köçkünlər
789 000 nəfər
Digər ölkələrdən olan qaçqın və sığınacaq axtaran şəxslər
1 500 nəfər*
Cəmi
1 200 500 nəfər
* 2003-cü ilə qədər onların sayı 11 000 nəfər olmuşdur.
Qaçqın və məcburi köçkünlər müvəqqəti olaraq 62 şəhər və rayon ərazisində əsasən 1 600-dən çox obyektdə məskunlaşmışdır.
İşğal edilmiş ərazilərdə olan Ermənistan hərbi qüvvələri (2015-ci ilin məlumatı)
Tank
350 ədəd
Artileriya
425 ədəd
ACV
398 ədəd
Şəxsi heyət
45 000 nəfər
İşğal edilmiş ərazilərə qanunsuz köçürülən əhali (2015-ci ilin məlumatı)
Dağlıq Qarabağ
8 500 nəfər
Laçın
13 000 nəfər
Kəlbəcər
700 nəfər
Zəngilan
520 nəfər
Cəbrayıl
280 nəfər
Cəmi
23 000 nəfər
